فعالیت‌های گروه‌های مردم نهاد و شرکت‌ها در جهت ترویج فضا (۱)

علیرضا فتحی: اهمیت فعالیت‌ها و تلاش‌های سازمان‌های فضایی دولتی در راستای پیشبرد فناوری‌های فضایی و انجام اکتشافات در گستره فضا برای افزایش دانش بشر در مورد جهان هستی بر کسی پوشیده نیست. اما در برخی موارد تلاش این سازمان‌ها به تنهایی کافی نیست. به عنوان مثال هنگامی که یک کشور چندصد میلیون یا حتی چندین میلیارد دلار بودجه برای یک ماموریت فضایی خرج می‌کند ممکن است این سوال برای شهروندانش به وجود بیاید که با چرا این بودجه صرف زمینه‌هایی دیگر نمی‌گردد. یکی از فواید تشکیل گروه‌های مردم‌نهاد و سازمان‌های غیردولتی فعال در زمینه ترویج فضا این است که به عنوان نهادی از جنس مردم می‌توانند ضرورت و نیاز به ماموریت‌ها و فناوری‌های فضایی را برای مردم شفاف‌سازی نمایند. سازمان‌های غیر دولتی (NGO) فضایی تاکنون نقش مهمی در عرصه فضا داشته‌اند و در آینده نیز می‌توانند نقش بسیار مهم‌تری داشته باشند.

جهت‌دهی مناسب فعالیت سازمان‌های غیر دولتی می‌تواند تاثیراتی مستقیم در رشد اقتصاد فضایی، افزایش ماموریت‌های اکتشافی فضایی و بالا بردن سطح آگاهی عموم مردم در مورد فضا داشته باشد. یکی از مهم‌ترین نتایج افزایش آگاهی عمومی، تاثیرگذاری بر تصمیمات سیاست‌مداران و اولوبت‌های دولت‌ها می‌باشد. سازمان‌های غیر دولتی و گروه‌های مردم‌نهاد ترویج فضا در کشورهای مختلف دنیا فعال هستند که در ادامه به بعضی از آن‌ها اشاره می‌شود.

جامعه مریخ (Mars Society)

جامعه مریخ یکی از بزرگترین سازمان‌های غیر دولتی فضایی است که به مطالعه مریخ و کلنی‌سازی این سیاره اختصاص یافته است. این سازمان در سال ۱۹۹۸ توسط دکتر رابرت زوبرین (Robert Zubrin) تاسیس شده است و برای افزایش آگاهی عموم، دولت‌ها و رسانه‌ها در مورد مزایای ماموریت‌های اکتشافی مریخ و ساخت یک اقامتگاه دائمی برای سکونت انسان در این سیاره تلاش می‌کند. از مهم‌ترین فعالیت‌های جامعه مریخ می‌توان به راه‌اندازی وبسایت ترویجی، شبیه‌سازی محیط مریخ در یکی از بیابان‌های آمریکا، اجرای برنامه‌های آموزشی و شبیه‌سازی‌های واقعیت افزوده مریخ (MarsVR)، برگزاری مسابقات دانشجویی سالانه طراحی سطح‌نورد و انجام تحقیقات در مورد مریخ با بودجه خصوصی اشاره کرد.

اسپیس تورک (Spaceturk)

این سازمان داوطلبانه و غیر دولتی که در سال ۱۹۹۸ تحت عنوان گروه تحقیقاتی فضایی ترکیه (Turkish Space Research Group) و پیش از تاسیس سازمان فضایی ترکیه تاسیس شد، تاکنون فعالیت‌های ترویجی زیادی در این کشور انجام داده است. اسپیس تورک چندین سال را به عنوان نماینده ترکیه و خاورمیانه در شورای مشورتی نسل فضایی سازمان ملل (UNSGAC) فعالیت کرده و همچنین انجمن فضایی کشورهای ترک (SATS) را راه‌اندازی نموده است. از فعالیت‌های ترویجی این سازمان می‌توان به برگزاری مراسمات هفته جهانی فضا و بزرگداشت شب یوری در ترکیه اشاره کرد.

طرح اکتشافات و فناوری فضایی برای دانشجویان (Student Space Exploration & Technology Initiative (SSETI))

این طرح برای تشویق دانشجویان دانشگاه‌های مختلف در سطح قاره اروپا به ساخت میکروماهواره با همکاری فعالان صنعت فضایی راه‌اندازی شده است. هدف اصلی طرح اکتشافات و فناوری فضایی برای دانشجویان، ایجاد شبکه‌ای از دانشجویان، موسسات آموزشی و سازمان‌ها است که طراحی، ساخت و پرتاب میکروماهواره‌های آموزشی را تسهیل کند. اکثر دانشگاه‌ها ظرفیت‌های لازم برای ساخت یک ماهواره به صورت مستقل را ندارند. بنابراین در این طرح تلاش می‌شود که با ترکیب ظرفیت‌های دانشگاه‌ها و توزیع ساخت بخش‌های ماهواره بین آن‌ها، انجام این پروژه‌ها از طریق همکاری ممکن گردد. در حال حاضر طرح SSETI موفق به جذب بیش از 500 دانشجو از 15 دانشگاه اروپا شده است.

شورای مشورتی نسل فضایی سازمان ملل (UNSGAC)

شورای مشورتی نسل فضایی که برنامه کاربردهای فضای سازمان ملل متحد (United Nations Programme on Space Applications) از آن پشتیبانی می‌کند یک سازمان مردم‌نهاد است که در سال ۱۹۹۹ تاسیس شده و هدف آن ترغیب دانشجویان و نسل جوان به حضور در فعالیت‌های فضایی سازمان ملل متحد، صنعت فضایی و دیگر سازمان‌های فعال در عرصه فضا می‌باشد. اصطلاح نسل فضایی برای افرادی به کار می‌رود که پس از ۴ اکتبر ۱۹۵۷ (پرتاب اسپوتنیک-۱) زاده‌شده‌اند، شورای مشورتی نسل فضایی بیشتر از دانشجویان و کارشناسان جوانی تشکیل شده که سن آن‌ها بین ۱۸ تا ۳۵ سال است. این سازمان بیش از ۱۳۰۰۰ عضو در ۱۵۰ کشور جهان دارد.

فعالیت اصلی شورای مشورتی نسل فضایی پیشرفت توسعه سیاست‌گذاری فضایی و شرکت دادن جوانان جهان در سیاست‌گذاری فضایی دفتر امور فضایی ملل متحد و دیگر سازمان‌های بین‌المللی است. شورای مشورتی نسل فضایی با نقش نظارتی در کمیته سازمان ملل در امور استفاده صلح‌آمیز از فضا (COPUOS)، دیدگاه دانشجویان و کارشناسان فضایی حرفه‌ای جوان به سازمان ملل متحد را نمایندگی می‌کند. شعب این سازمان در کشورهای مختلف با همکاری سازمان‌های فضایی دولتی برای ترغیب و حمایت از فعالیت‌های فضایی جوانان تلاش می‌کنند و با انجام پروژه‌هایی از جمله پروژه مدیریت بلایای طبیعی با فناوری‌های فضایی (STDM)، پروژه ماهواره‌های کوچک (SSPG)، پروژه اشیاء فضایی نزدیک به زمین (NEO) برای افزایش آگاهی عموم مردم در مورد فضا و فناوری‌های فضایی تلاش می‌نمایند.

انجمن هفته جهانی فضا (World Space Week Association)

انجمن هفته جهانی فضا یک سازمان غیر دولتب و غیر انتفاعی است که توسط دولت‌های بیش از ۵۰ کشور جهان حمایت می‌شود. این انجمن توسط یک هیئت مدیره که تماما به صورت داوطلبانه فعالیت می‌کنند اداره می‌گردد و از مهم‌ترین اعضای این هیئت مدیره می‌توان به ایلن ماسک (Elon Musk) موسس اسپیس ایکس، تام هنکس (Tom Hanks) بازیگر مشهور و باز آلدرین (Buzz Aldrin) فضانورد افسانه‌ای آمریکا اشاره کرد. هدف انجمن هفته جهانی فضا این است که مردم سرتاسر جهان را در مورد فوایدی که می‌توانند از فضا دریافت کنند آگاه سازد، استفاده از فضا برای توسعه پایدار اقتصادی را ترویج کند و باعث تحکیم همکاری‌های علمی و آموزشی در زمینه فضا بین کشورهای مختلف بشود. این انجمن برگزارکننده بزرگترین رویداد سالانه فضایی جهان یعنی هفته جهانی فضا می‌باشد که از سال ۱۹۹۹ تاکنون با همایت سازمان ملل هرساله در فاصله ۴ تا ۱۰ اکتبر برگزار می‌گردد. بر اساس اطلاعات موجود در سال ۲۰۱۷، ۸۰ کشور در بزرگداشت هفته جهانی فضا شرکت کرده‌اند و بیش از ۳۷۰۰ رویداد از جمله فعالیت‌های مدرسه‌ای، نمایشگاه‌ها و برنامه‌های دولتی در سرتاسر جهان تنها در این سال برگزار شده است. انجمن هفته جهانی فضا برای کودکان کمتر از ۱۲ سال منابع آموزشی فضایی ارائه می‌دهد و در وبسایت خود رویدادهای انجام‌شده در زمینه ترویج اطلاعات و دانش فضایی را اطلاع‌رسانی می‌کند.