پژوهشگران چینی ناوبری فضایی بر پایه تپ اخترها را آزمودند
پژوهشگران چینی با استفاده از یک تلسکوپ فضایی پرتو ایکس متعلق به این کشور ناوبری فضاپیماها در مأموریتهای اعماق فضا با استفاده از تپ اخترها را آزمودند. در مأموریتهای کاوشی منظومه شمسی و اعماق فضا امکان استفاده از سامانههای ناوبری ماهوارهای جهانی مورداستفاده روی زمین مانند جیپیاس (GPS) وجود ندارد. این مأموریتها برای ناوبری باید از فناوریهای رادیویی استفاده کنند که محدودیتهای فراوانی دارد. ناوبری بر پایه تپ اخترها فناوریای مستقل و خودکار برای هدایت فضاپیماها در اعماق فضاست که به دلیل نیاز کم به ابزارها و کنترل زمینی موردتوجه قرار گرفته است. در این فناوری از پالسهای ارسالشده تپ اخترها برای تعیین موقعیت و ناوبری استفاده میشود.
تپ اخترها نوعی از ستارههای نوترونی هستند که با سرعت بسیاری دور خود میچرخند و پالسهای پرتو ایکس منظمی ارسال میکنند. گاهی این اجرام به فانوسهای دریایی تشبیه میشوند. تاکنون بیش از ۲ هزار تپ اختر شناسایی شده است. زمان انتشار دو پالس پشت سرهم از یک تپ اختر ثابت است. اگر فضاپیمایی به سمت یک تپ اختر حرکت کند زمان پالسهایی که از آن دریافت میکند کوتاهتر میشود و برعکس. بنابراین با بررسی چگونگی تغییر پالسهای دریافت شده از تپ اخترها میتوان چگونگی حرکت فضاپیما و موقعیت آن را تعیین کرد. دقت تعیین موقعیت فضاپیما در آزمایشهای انجامگرفته ۱۰ کیلومتر بوده و عملی بودن استفاده از تپ اخترها برای ناوبری در اعماق فضا را نشان داده است. علاوه بر ناوبری، فضاپیماها میتوانند از پالس تپ اخترها برای زمانسنجی نیز استفاده کنند. به این ترتیب فضاپیماها میتوانند بهطور خودکار پارامترهای مداری خود را تعیین کنند.
تلسکوپ بهکاررفته در این آزمایش رصدخانه تلفیقی پرتوهای ایکس پرانرژی (Hard X-ray Modulation Telescope بهاختصار HXMT ) نام دارد. این تلسکوپ را موسسه فیزیک انرژیهای بالا (Institute of High Energy Physics) زیرمجموعه فرهنگستان علوم چین (Chinese Academy of Sciences) در سال ۲۰۱۷ میلادی برای بررسی سیاهچالهها، تپ اخترها و فورانهای پرتوی گاما در مدار زمین قرار داد.
تپ اخترها برجا مانده از مرگ ستارههای پرجرم هستند. تصور میشود که بیش از صد میلیون تپ اختر در کهکشان راه شیری وجود داشته باشد. ثابت بودن زمان ارسال پالس تپ اخترها در دورههای زمانی بلند با پایداری زمانسنجی ساعتهای اتمی قابلمقایسه است. به همین دلیل این اجرام کیهانی برای زمانسنجی و ناوبری فضایی موردتوجه قرار دارند.