سازمان پیمان آتلانتیک شمالی یا ناتو (NATO) یک اتحاد نظامی است که بین چندین کشور آمریکای شمالی و اروپایی پس از پایان جنگ جهانی دوم در ۴ آوریل ۱۹۴۹ امضا شد.ناتو یک سیستم دفاع جمعی است که به موجب آن کشورهای عضو آن در مقابل هر حمله خارجی به یکی از اعضا از آن کشور دفاع می‌کنند. ناتو اکنون ۲۹ عضو دارد که سه عضو آن (ایالات متحده آمریکا، فرانسه، و بریتانیا) عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد هستند و قدرت وتو دارند. ناتو نقش مهمی در جریان جنگ سرد میان ایالات متحده آمریکا و روسیه ایفا کرد. یکی از اهداف ناتو متحد کردن بلوک غرب برای مقابله با حملات احتمالی بلوک شرق بود. در اساسنامه‌های راهبردی این سازمان در سال ۲۰۱۰، حفظ دسترسی بدون مانع به فضا به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی ناتو و کشورهای عضو شناخته شده است. علاوه بر این، تمامی اعضا به استفاده از شبکه‌های گسترده فضایی و ماهواره‌ها برای ناوبری، ارتباطات راهبردی و بازدارندگی وابسته هستند. به همین علت در گزارش سال ۲۰۱۷ زیرکمیته ظرفیت‌های دفاعی و امنیتی آینده این سازمان بر اهمیت همکاری همه اعضا برای محافظت از منافع این سازمان در فضا، افزایش انعطاف‌پذیری ظرفیت‌های فضاپایه و خنثی نمودن هرگونه تهدید علیه آن‌ها تاکید شده است.
ناتو تاکنون بر فضا متمرکز نبوده است
با وجود اهمیت فناوری فضایی در زمینه‌هایی همچون جاسوسی، نظارت و دفاع موشکی، ناتو فعلا به صورت خاص بر این فناوری متمرکز نیست. در حال حاضر تنها ۶ موقعیت شغلی در ۶ دفتر از دفاتر ناتو به فعالیت‌های مرتبط با عملیات‌های فضایی اختصاص دارد. با توجه به حمایتی که دارایی‌های فضایی برای ماموریت‌های ناتو فراهم کرده‌اند –خصوصا در ماموریت نظارتی این سازمان در افغانستان- در سال ۲۰۱۲ کارگروه فضایی راهبردی ناتو تشکیل شد. یک طرح نسبتا مهم‌تر نیز برای تقویت ظرفیت‌های فضایی ناتو، طرح تشکیل مرکز رشد عملیات‌های فضایی ناتو می‌باشد. همچنین در اجلاس سال ۲۰۱۸ ناتو تصمیمی برای شکل‌دهی سیاست فضایی ناتو اتخاذ شد. با این حال هنوز برنامه مشخصی برای اجرای این دو طرح منتشر نشده است.
تهدیدهای فضایی که ناتو متوجه خود می‌بیند
ظهور بازیگران جدید در صنعت فضایی و ازدیاد برنامه‌های ملی فضایی کشورها، باعث افزایش اهمیت ظرفیت‌های فضایی شده است. در حالی که اعضای ناتو از جمله آمریکا، فرانسه، آلمان بریتانیا از جمله قدرت‌های فضایی جهان محسوب می‌شوند و کشورهایی همچون کانادا و لوکزامبورگ نقش‌های کوچک‌تر اما همچنان مهمی را در صنعت فضایی ایفا می‌کنند، تعداد کشورهایی که قبلا در بازار فضایی حضور نداشتند اما اکنون در حال توسعه ظرفیت‌های جدید هستند رو به افزایش است. بنابراین ناتو چالش و درحقیقت مسابقه‌ای را در زمینه فضایی پیش روی خود می‌بیند. در سال ۲۰۱۷ شش کشور اولین ماهواره خود را به فضا ارسال کردند. چین نیز به طور پیوسته در حال افزایش تعداد ماهواره‌های خود می‌باشد و قصد دارد به زودی ایستگاه فضایی خود را در فضا داشته باشد. ناتو همچنین از توانایی‌های موشکی و فضایی ایران و کره شمالی به شدت ابراز نگرانی کرده و همین موضوع باعث تصمیم این سازمان به ساخت سامانه دفاع موشکی بالستیک شده است. با توجه به افزایش کشورهای فعال در عرصه فضایی اعضای ناتو باید برای باقی ماندن در رقابت بر ظرفیت‌های نوآوری خود تکیه کنند.
فعالان خصوصی فضایی به اندازه فرصت‌هایی که ایجاد می‌کنند می‌توانند مولد چالش نیز باشند. در ماه مارس سال ۲۰۱۸ یک شرکت آمریکایی به پرتاب ماهواره‌هایی بدون دریافت مجوز از دولت متهم شد و باعث نگرانی مقامات دولتی از برخورد این ماهواره‌ها با سازه‌های فضایی دیگر گردید. همچنین پس از پرتاب یک ماهواره نورانی توسط نیوزلند در ژانویه سال ۲۰۱۸ به فضا، اخترشناسان معترض بودند که نور زیاد ساطع‌شده از این ماهواره ممکن است باعث اختلال در تحقیقات اخترشناسی شود. اینکه موانع حضور در فضا نسبت به همیشه کمتر شده است پتانسیل سوء استفاده از آن توسط هکرها و سازمان‌های تروریستی را نیز افزایش داده است. کارشناسان غربی قبلا نگرانی خود را از برنامه‌های ماهواره‌ای روسیه و چین ابراز کرده‌اند و اکنون با توجه به ظهور بازیگران جدید باید احتمال بروز بحران در فضا را چند برابر گذشته در نظر بگیرند.
فناوری فضایی در خدمت ناتو
گذشته از مسائل امنیتی، سامانه‌های فضاپایه در حال تبدیل شدن به بخشی مهم از اقتصاد ملی و بین‌المللی و ساختار حکومتی کشورها در بخش‌های مختلف از مخابرات گرفته تا نظارت بر محیط زیست هستند. با این که ناتو اساسا به عنوان یک سازمان نظامی و سیاسی فعالیت می‌کند، شرایط اقتصادی اعضای آن به صورت روزافزون بر دسترسی آزادانه به فضا و اطمینان حاصل کردن از امنیت و بقای دارایی‌های فضایی وابسته است. این اتحاد تلاش دارد با خنثی‌سازی هرگونه تهدید در گستره فضا، ظرفیت‌های اقتصادی خود را نیز محافظت کند. به عنوان مثال در سطح فناورانه، طرح‌های ماهواره‌های نظامی بیش از گذشته به قطعات و المان‌های لازم برای مقابله با تهدیدات فضایی مجهز می‌شوند.
نیروی هوایی مشترک ناتو (NATO Joint Air Power (JAP)) با تکیه بر ظرفیت‌های فضاپایه کشورهای عضو، دامنه‌های هوایی، دریایی، زمینی و سایبری را تحت نظارت خود قرار می‌دهد. اکنون که ناتو مالکیت یا کنترل هیچگونه ماهواره‌ای را بر عهده ندارد، نیروی هوایی مشترک برای ارسال هشدار سریع، مخابرات ماهواره‌ای، ناوبری و… به ظرفیت‌های اعضا وابسته است. دارایی‌های فضایی از زمان جنگ خلیج در سال‌های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۱ که با عنوان نخستین جنگ فضایی نیز از آن یاد می‌شود، در خدمت نیروهای نظامی آمریکا بوده‌اند و سپس در عملیات‌های ناتو در یوگوسلاوی، عراق و افغانستان مورد استفاده قرار گرفته‌اند. با این تفاسیر احتمالا در آینده این سازمان سرمایه‌گذاری بیشتری برای فعالیت در حوزه فضا و ایفای نقش نظارتی برای محافظت از دارایی‌های فضایی کشورهای عضو خواهد داشت.