گامی بزرگ در مخابرات فضایی با موفقیت ماهواره کوچک دانشجویی
علیرضا فتحی-دانشجویان دانشگاهی در آمریکا در حال توسعه ماهوارهای هستند که علاوه بر اثبات یک فناوری در مقیاسی جهانی، آنها را برای حضور در صنعت فضایی نیز آماده میکند. ماهواره مکعبی دانشجویی اسپیس-هاوک (SPACE-HAUC) که بخش اعظم تیم طراحی و ساخت آن را دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه لاول ماساچوست (University of Massachusetts, Lowell) تشکیل میدهند، برای دو هدف ساخته میشود: فراهم کردن تجربهای عملی از حضور در یک ماموریت فضایی برای دانشجویان و اثبات قابلیت مخابره داده در باند X در پلتفرم ماهوارههای مکعبی.
به گفته سوپریا چاکرابارتی (Supriya Chakrabarti) استاد فیزیک دانشگاه لاول، سرعت ارسال داده این ماهواره بین 50 تا 100 مگابیت بر ثانیه میباشد و در صورت موفقیت، یکی از مشکلات مهم در ماموریتهای تصویربرداری ماهوارههای مکعبی را حل خواهد کرد. ماهوارههای مکعبی سنجشی در مدار LEO قرار میگیرند و دائما در حال تغییر موقعیت نسبت به زمین هستند. این ماهوارهها بدین ترتیب میتوانند حجم زیادی از تصاویر را از نقاط مختلف زمین تهیه کنند اما با سامانههای مخابراتی مرسوم مورد استفاده در ماهوارههای مکعبی که در باند S فعالیت میکنند، نمیتوان این حجم از داده را به ایستگاه زمینی مخابره نمود. استفاده از باند X، ماهوارههای مکعبی را قادر میسازد که نرخ ارسال داده را 10 الی 20 برابر شرایط فعلی افزایش دهند و هدف اسپیس هاوک نیز اثبات همین امر میباشد.
ماموریت اسپیس هاوک در سال 2017 به عنوان یکی از ماموریتهای تحت پوشش پروژه الانا (ELaNa) ناسا انتخاب شد. این برنامه که نام آن مخفف عبارت «پرتاب آموزشی نانوماهوارهها» میباشد، برای جذب دانشجویان به فعالیتهای فضایی راهاندازی شده و قرار است در یکی از پرتابهای الانا، ماهواره اسپیس هاوک در اوایل سال 2020 به همراه بیش از 15 ماهواره دیگر توسط ماهوارهبر آنتارس (Antares) به ایستگاه فضایی بینالمللی ارسال شده و سپس در فضا پیادهسازی شود. این ماهواره سه واحدی با وزن 4 کیلوگرم، به مدت 1 سال در فاصله حدودا 450 کیلومتری از سطح زمین فعالیت خواهد کرد.
چاکرابارتی میگوید: «چهار دانشجوی مقطع کارشناسی من در تدوین طرح پیشنهادی این ماهواره مشارکت کردند و سپس اعضای تیم را انتخاب نموده و همانند یک ماموریت واقعی آنها را سازماندهی کردند. آنها جلسات منظم طراحی و کنترل پروژه را برگزار میکنند، در بازرسیهای مجاز ناسا شرکت میکنند و اعضای هیئت علمی دانشگاه را فقط در مواقع ضروری در جریان میگذارند.» علاوه بر این شبیهسازی زیرسیستمها، ساخت نمونههای اولیه و بعضا خرید قطعات نیز به عهده دانشجویان قرار دارد.
پروژه ساخت ماهواره اسپیس هاوک را میتوان یک مثال تحسینبرانگیز از نحوه اجرای پروژه ساخت ماهواره در دانشگاه دانست. در چنین رویکردی، سوای از اینکه شکست پروژه به معنای ضرر مالی بزرگی نخواهد بود، هم یک هدف تحقیقاتی کارامد دنبال میشود و هم دانشجویان برای حضور در عرصهها و ماموریتهای مهم فضایی در آینده آماده میگردند.