پنجاهمین سالگرد نخستین سفر انسان به کره ماه

آپولو۸ سه انسان را برای نخستین بار به کره ماه برد و آن‌ها را داخل یک کپسول ویژه حمل کرد تا بر این اساس نخستین سفر انسان به خارج از جو کره زمین در طول تاریخ رقم بخورد و به‌عبارت‌دیگر انسان برای نخستین بار بتواند روی یک کره دیگر زمین را تماشا کند. این اتفاق در میانه جنگ سرد رخ داد که آشوب‌های ملی ایجادشده بود و در همان روزها یک سفینه فضایی به نام آپولو۸ در قالب یک شاهکار علمی و مهندسی بسیار عالی متولد شد. این فضاپیما سه انسان را برای نخستین بار به کره ماه برد و آن‌ها را داخل یک کپسول ویژه حمل کرد تا بر این اساس نخستین سفر انسان به خارج از جو کره زمین در طول تاریخ رقم بخورد و به‌عبارت‌دیگر انسان برای نخستین بار بتواند روی یک کره دیگر زمین را تماشا کند. این اتفاق باعث شد تا داستان پرواز آپولو۸ به یکی از جذاب‌ترین و متفاو‌ت‌ترین اتفاقات تاریخ فضایی جهان تبدیل شود.

زمانی که آپولو۸ در تاریخ ۲۱دسامبر۱۹۶۸ از ایستگاه کِیپ کنِدی پرواز خود را آغاز کرد، جهان درآشفتگی‌ها و آشوب‌های مختلف به سر می‌برد. جنگ سرد باعث درگیری‌های فراوان میان غرب و شرق شده بود تا مشخص شود جهان تحت سلطه دموکراسی آزاد قرار می‌گیرد یا سوسیالیسم تمامیت ارزی آن را کنترل می‌کند. آن زمان اصلاحات سیاسی در چکسلواکی با سرکوب وحشیانه نیروهای شوروی موجه شد. در غرب پاریس با شورش‌های گسترده مواجه شد و ایالات‌متحده تظاهرات علیه استبداد جنگ ویتنام و نابرابری نژادی را پیش روی خود می‌دید و همچنین یکی سری ترورهای وحشتناک و تکان‌دهنده نیز در گوشه و کنار جهان رخ می‌داد.

با این اتفاقات سازمان فضایی ناسا هم در یک بحران جدی به سر می‌برد. در تاریخ ۲۷ژانویه۱۹۶۷ میلادی برنامه فضایی این سازمان پس از کشته شدن سرنشین آپولو۱  در آتش‌سوزی و سقوط این فضاپیما با مشکل مواجه شد و سرانجام تصمیم بر آن شد پروژه‌های ناسا (NASA) متوقف شود. تحقیقات بعدی نشان داد خطاهای بزرگ و نقص‌های جدی در طراحی، خطاهای مونتاژ و سوء مدیریت عمومی باعث کشته شدن سرنشین آپولو۱ شده بود و تأثیر این اتفاق بر روحیه آژانس فضایی آمریکا و کشور مذکور باعث شده بود انگیزه کمتری برای پروژه‌های فضایی بعدی ایجاد شود.

این اتفاقات در ۱۱اکتبر۱۹۶۸ تغییر کرد و سرانجام فضاپیمای آپولو۷ در چنین روزی از ایستگاه کِیپ کاناورال از زمین بلند شد. این نخستین پرواز ماژول سرویس فرماندهی آپولو ،سی‌اس‌ام، (CSM) بود و اتفاق مذکور یک پرواز ۱۰روزه بود تا فضاپیمای یادشده در مدار زمین قرار گیرد. بااین‌وجود موفقیت عملیات مذکور و بازگشت ایمن سه خدمه فضاپیما نگرانی‌های فراوانی را برای ناسا و عموم مردم ایجاد کرده بود.

اتفاقی که آن زمان برای به بیشتر افراد درگیر با پروژه آپولو اهمیت داشت این بود که فضاپیمای آپولو۷ در میانه مسابقات بزرگ برای تصاحب فضا،‌ جنگ سرد و … صورت می‌گرفت و سازمان فضایی ناسا همچنان تمایل داشت به سرمایه‌گذاری در این زمینه ادامه دهد.

در سال ۱۹۸۶میلادی برنامه آپولو به‌گونه‌ای توسعه یافت تا انسان به‌واسطه آن بتواند پیش از پایان یافتن همان دهه به کره ماه سفر کند. ناسا برای چنین اتفاقی سال‌ها برنامه‌ریزی کرده بود و کپسول‌های مختلف برای حمل انسان طراحی‌شده بود تا چنین اتفاقی درنهایت عملی شود.

نخستین کپسولی که در این زمینه مورداستفاده قرار گرفت ماژول خدماتی فرماندهی سی‌اس‌ام بود که انسان به کمک آن به فضا رفت. این ماژول در اصل خانه فضانوردان بود و به‌صورت هم‌زمان مرکز کنترل و فرماندهی عملیات هم محسوب می‌شود و از آن به‌عنوان وسیله نقلیه برای خروج انسان از کره زمین هم استفاده می‌شود. در این میان ماژول خدماتی که یک پروژه مجزا بود با ماژول فرماندهی ادغام شد تا امکان ارائه آب، برق، سیستم ارتباطی دوربرد، و موتور پیشرفته فضاپیما برای حمل انسان تا مدار ماه به‌صورت یکپارچه مورداستفاده قرار گیرد و انسان بتواند از این طریق کره زمین را ترک کند.

برای آنکه فضاپیمای طراحی‌شده بتواند روی سطح ماه فرود آید به یک وسیله نقلیه فضایی ثانویه هم نیاز بود که این ابزار بانام ماژول سفر قمری، ال‌ایی‌ام (LEM) ساخته شد. این ماشین که شکل ظاهری شبیه به عنکبوت داشت تنها می‌توانست در فضای خلأ عمل کند و قادر بود به کمک ماژول سی‌اس‌امخود را به سطح ماه برساند. سپس دو فضانورد می‌توانستند به ماژول ال‌ایی‌ام منتقل شوند و خود را به سطح کره ماه برسانند.

این مسئله به آن معنی بود که عملیات اولیه آپولو گام‌های اولیه و ابتدایی را برای انتقال فضانوردان به کره ماه شامل می‌شود و البته در این میان به فضانوردان متخصص و بسیار بامهارت نیاز بود تا بتوانند تغییر کاربردی و انتقال ماژول‌های سی‌اس‌ام و ال‌ایی‌ام در فضای خارج از کره زمین را انجام دهند. طرح اصلی بر این اساس بود که آپولو۷ آزمایش‌های لازم برای ماژول سی‌اس‌ام را در مدار پایین زمین انجام دهد. سپس قرار بر آن شد که فضاپیمای آپولو۸ در مرحله بعدی دو ماژول سی‌اس‌ام و ال‌ایی‌ام را با خود حمل کند و پس‌ازآن آپولو۹ بتواند دو ماژول سی‌اس‌ام و ال‌ایی‌ام  را به مسافت ۷۴۰۰کیلومتری انتقال دهد. با این عملیات در سال۱۹۶۹ میلادی فضاپیمای آپولو۱۰ نخستین پرواز به مدار ماه را انجام داد تا ماژول قمری ال‌ایی‌ام در فضای گرانشی ماه و شرایط این کره موردبررسی قرار گیرد و سپس فضاپیمای آپولو۱۱ بتواند روی سطح ماه فرود آید.

در این برنامه‌ریزی‌ها فقط یک مشکل اساسی وجود داشت و آن‌هم زمان‌بندی برای انجام این سفرهای فضایی بود. زمانی که فضاپیمای آپولو۸ تمام مراحل آزمایشی را پشت سر گذاشته بود و روی سکوی اصلی برای پرتاب به فضا قرار گرفت، ماژول قمری ال‌ایی‌ام آمادگی کافی برای پرواز را نداشت.

ماژول قمری ال‌ایی‌ام که در شرکت گرومن ایرکرافت ساخته‌شده بود در اصل یک طرح مهندسی اولیه بود. تا پیش از آن هیچ‌کس یک وسیله نقلیه فضایی تولید نکرده بود که با منبع انرژی ماهواره‌برهای فضایی به سطح ماه برود و البته اندازه کوچکی داشته باشد. این اتفاق باعث شد در فرآیند ساخت و توسعه ال‌ایی‌ام بازنگری شود.

در ژوئیه۱۹۶۸ میلادی نخستین نمونه ماژول قمری ال‌ایی‌ام باقابلیت فرود آمدن روی سطح ماه در مرکز فضایی کِیپ کنِدی ارائه شد. این ابزار نقلیه به‌گونه‌ای ساخته‌شده بود وزن بسیار زیادی داشت و به همین خاطر پاهای روباتیک که برای آن در نظر گرفته‌شده بود نمی‌توانست وزن آن را برای فرود آمدن تحمل کند. بررسی‌ها برای تغییر طراحی این ماژول ادامه یافت و سرانجام این وسیله نقلیه باقابلیت فرود روی سطح ماه تغییراتی را پیش روی خود دید و سرانجام تا فوریه۱۹۶۹ پرواز آن به تعویق افتاد.

حال سؤال اصلی که پیش‌آمده بود این بود که چه‌کاری باید انجام داد؟ شوری آن زمان یک سازمان فضایی پرقدرت و پیشرفته داشت که سرمایه‌گذاری‌های فراوان در آن صورت گرفته بود تا امکان سفر انسان به کره ماه را فراهم کند. در این میان فضاپیمای آپولو۸ بدون ماژول ال‌ایی‌ام نمی‌توانست پرواز خود را انجام دهد و این مسئله باعث شده بود برنامه فضایی مربوط به آن چند ماه به تعویق بیافتد و تمامی این مشکلات پیش روی انسانی بود که قصد سفر به کره ماه را داشت.

هنوز به‌درستی مشخص نیست چه کسی برای نخستین بار این ایده را داد. ولی جرج لاو مدیر سازمان فضایی ناسا برای نخستین بار این طرح را به‌صورت جدی اعلام کرد که می‌بایست آزمایش‌های مربوط به مدار پایین زمین را به‌طور کامل کنار گذاشت، ماژول قمری ال‌ایی‌ام را به‌صورت کامل فراموش کرد، پیشرفت آهسته در این زمینه را متوقف کرد، و درنهایت برنامه‌ریزی را به‌گونه‌ای پیش برد تا انسان در فاصله زمانی کوتاه‌تر بتواند به ماه برود. بر اساس طرح او در فاصله زمانی ۱۶هفته آپولو۸ می‌بایست به‌صورت مستقیم به مدار ماه پرواز می‌کرد.

این‌یک طرح انقلابی بود و نشان می‌داد که ناسا در دهه ۱۹۶۰میلادی برای تصاحب فضا چه آرزوهای بلندپروازانه را در سر می‌پروراند. از یک طرح مشکلات سیاسی آن زمان اجازه هرگونه فعالیت فضایی را نمی‌داد و مقامات آژانس فضایی آمریکا به‌خوبی می‌دانستند که طرح جرج لاو با مشکلات آن روز نمی‌توانست به‌راحتی عملیاتی شود. حتی گروه مدیران ارشد ناسا هم بر این مسئله واقف بودند که چنین برنامه انقلابی برای کنار گذاشتن پروژه قبلی نمی‌تواند به‌راحتی عملیاتی شود و سرانجام این طرح به کنگره آمریکا رفت و افرادی که با آن موافق بودند از طرح خود دفاع کردند تا موافقت‌های اصلی را برای پشتیبانی از آن در اختیار بگیرند.

در بخش فنی این‌طور به نظر می‌رسید که ناسا قصد داشت یک تحول بزرگ ایجاد کند و همین مسئله باعث شد برنامه‌ریزی‌ها کاملاً تغییر کند و آپولو۸ تغییراتی را در بخش طراحی شامل شود تا انسان به‌صورت متفاوت با آن حمل شود و نتیجه این تغییرات به‌گونه‌ای بود که سرانجام نخستین سفر انسان به کره ماه با همین فضاپیما انجام شد.