سرآغاز عصر حضور تاسوارهها در اعماق فضا با موفقیت مأموریت مارکو
موفقیت مأموریت دو تاسواره به نام مارکو (MarCO سرواژه Mars Cubesat One به معنی تاسواره مریخ یک) را میتوان سرآغاز عصر حضور تاسوارهها یا ماهوارههای مکعبی در اعماق فضا دانست. تجربه موفق مارکو نشان داده است که میتوان از تاسوارهها برای پشتیبانی مأموریت فضاپیماهای بزرگی مانند اینسایت استفاده کرد. همچنین این مأموریت نشان داده است که تاسوارهها قابلیت خوبی برای حمل دوربینهای تصویربرداری و ابزارهای علمی دارند و میتوان برای اهداف کاوشی در منظومه شمسی از ماهوارههای مکعبی کوچک بهره گرفت.
مأموریت این دو ماهواره مکعبی که مارکو-آ ( MarCO-A) و مارکو-بی (MarCO-B) نام گرفتند، نخستین مأموریت تاسوارهها فرای مدارهای کمارتفاع زمین و در اعماق فضا بوده است. این دو تاسواره به همراه فضاپیمای اینسایت (InSight) در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ راهی فضا شدند و در مسیر اینسایت به سمت مریخ آن را همراهی کردند. این دو تاسواره تا رسیدن به مریخ مسافت ۴۸۴ میلیون کیلومتری را به سلامت طی
کردند. دو تاسواره مارکو به اینسایت متصل نبودند و هر کدام به صورت مستقل به
سمت مریخ حرکت میکردند و میتوانستند موقعیت و جهتگیری خود را تنظیم
کنند. مأموریت اینسایت را سازمان فضایی آمریکا (ناسا) با هدف بررسی لرزهها و ساختار درونی مریخ طراحی و اجرا کرده است.
قابلیت تنظیم موقعیت و جهتگیری برای یکی از مهمترین دستاوردهای این دو تاسواره یعنی رله دادههای اینسایت ضروری بوده است. دو تاسواره مارکو موفق شدند دادههای سطحنشین اینسایت را بلافاصله و تقریبا بهطور زنده در هنگام فرودش در ۵ آذر ۱۳۹۷ روی سطح سیاره سرخ دریافت و به زمین مخابره کنند. باید توجه داشت در آن هنگام مدارگرد دیگری در جای مناسب بر فراز محل فرود اینسایت وجود نداشت تا دادهها را به زمین رله کند و اگر دو تاسواره مارکو همراه اینسایت نبودند دریافت دادهها در زمین زمان بسیار بیشتری طول میکشید.
این دو تاسواره کاملا مشابه یکدیگر و هر کدام بهاندازه یک کیفدستی طراحی شدند. هر کدام از این تاسوارهها ۱۳/۵ کیلوگرم جرم داشتند. پروژه مارکو ۱۸ میلیون دلار هزینه و اجرای آن را آزمایش پیرانش جت یا جیپیال (JPL) وابسته به ناسا برعهده داشته است. با انجام مأموریت مارکو سه فناوری مختلف با موفقیت آزمایش شد: یک آنتن با بهره بالای ویژه، یک فرستنده رادیویی کوچک در اندازه یک توپ کوچک و همچنین یک سامانه پیشران گاز سرد. سامانه پیشران گاز سرد از همان مواد موجود در کپسولهای آتشنشانی برای ایجاد نیروی پیشران استفاده میکند.
همچنین این دو تاسواره تصاویری از مریخ ارسال و در هنگام گذر از کنار سیاره مریخ دادههایی از جو آن تهیه کردند. البته دوربین تصویربرداری مارکو-آ به خوبی کار نکرد و مشکلاتی داشت. تصویری که دوربین مارکو-بی از سیاره مریخ ثبت کرده از فاصله ۷۶۰۰ کیلومتری و دقایقی پس از فرود موفق اینسایت روی سطح مریخ گرفته شده است. همچنین مسئولان ناسا اعلام کرده بودند که مارکو-بی تلاش کرده است که از فوبوس و دیموس، قمرهای مریخ، تصویربرداری کند ولی هنوز تصویر یا خبر درباره موفقیت این تلاش منتشر نشده است.
هرچند این دو تاسواره مأموریت اصلی خود که برای آن طراحی شده بودند را با موفقیت انجام دادند اما ممکن است هنوز مأموریتشان ادامه یابد. مدیر برنامه فضاپیماهای کوچک در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا گفته است اگر این دو تاسواره از کنار سیارکی عبور کنند و همچنین هزینه لازم برای ادامه پروژه تأمین شود، ممکن است مأموریت این دو تاسواره تمدید شود.
هرچند به گفته مدیر برنامه فضاپیماهای کوچک در جیپیال، تاسوارهها هرگز جایگزین ماهوارههای بزرگتر نخواهند شد ولی به دلیل ارزانتر بودن راه و روشهای نوینی برای کاوشها باز خواهند کرد. به گفته مجریان پروژه مارکو یکی از اهداف آن بهکارگیری مهندسان جوان بوده است که برخی از آنان هنوز دانشجوی کارشناسی بودند.
مأموریت فضایی بعدی که ناسا قرار است در آن از تاسوارهها در اعماق فضا استفاده کند ایام-1 (EM-1 سرواژه Exploration Mission-1 به معنی مأموریت کاوش-۱) نام دارد. این مأموریت، که طبق برنامهریزی فعلی قرار است در ژوئن ۲۰۲۰ به فضا برود، یک فضاپیمای اوریون (Orion) را به عنوان محموله اصلی به دور ماه خواهد فرستاد. در کنار این محموله اصلی، ۱۳ تاسواره نیز به فضا فرستاده میشوند که اهداف کاوشی متفاوتی را دنبال میکنند. برخی از این تاسوارهها به بررسی ماه قمر زمین، یکی از آنها به بررسی یک سیارک و برخی به اندازهگیریهای علمی در فضا خواهند پرداخت. برای مثال یکی از این تاسوارهها به بررسی اثر تشعشعات در فضا روی موجودات زنده میپردازد.