علیرضا فتحی-نخستین پرتاب تجاری ماهواره‌بر الکترون (Electron) متعلق به شرکت آمریکایی/نیوزیلندی راکت لب (Rocket Lab) بلاخره پس از چند بار تاخیر به فضا پرتاب شد. در حالی که پوشش خبری این رویداد تحت تاثیر موتور تولیدشده به روش چاپ سه‌بعدی این ماهواره‌بر، افزایش بازه جرمی محموله قابل حمل به فضا، و تاخیرهای پی در پی بوجودآمده در پرتاب الکترون بود، محموله‌هایی توسط این ماهواره‌بر به فضا ارسال شد که هرکدام داستان جالب توجهی دارند. در این مطلب سعی شده تا رویداد پرتاب الکترون از زاویه محموله‌ها شامل ۶ ماهواره و یک محموله آزمایشی بررسی شود.
گزینه‌ای در دسترس برای پرتاب ماهواره‌های کوچک
دو محموله نخست این پرتاب، نانوماهواره‌های لیمور-۲ (Lemur-2) شامل Lemur-2-Zupanski و Lemur-2 Chanusiak هستند که وظیفه ردیابی کشتی‌ها در اقیانوس را به عهده دارند و متعلق به شرکت آمریکایی تحلیل داده اسپایر (Spire) هستند. شرکت اسپایر ساخت و اپراتوری این ماهواره‌های 4 کیلوگرمی را خود بر عهده دارد و تاکنون بیش از 70 عدد از سری ماهواره‌های لیمور را به کمک شرکت‌های مختلف از جمله راکت لب در پرتاب آزمایشی الکترون، برای تکمیل منظومه ماهوارهای خود با موفقیت به فضا پرتاب کرده است. تعداد نهایی ماهواره‌های این منظومه دقیقا مشخص نیست اما قرار است حدودا 100 عدد یا بیشتر از آن باشد. اساس ساختار تمامی ماهواره‌های لیمور مشابه است؛ تنها تفاوت دو ماهواره جدید با ماهواره‌های قبلی، اضافه کردن یک حسگر و آنتن برای ردیابی هواپیماها می‌باشد. این ابزار به گفته نیک آلاین )Nick Allain) مدیر توسعه برند شرکت اسپایر، برای جلوگیری از سوانح گم شدن هواپیماها از این پس بر روی ماهواره‌های این شرکت نصب می‌شود. وی با اشاره به عمر 5 ساله ماهواره‌های لیمور و نیاز به پرتاب منظم و جایگزین کردن آنها گفت: «تمام پرتاب‌های فضایی به مدار LEO انجام نمی‌شوند؛ هر ماهواره‌بری با خودش ماهواره تجاری حمل نمی‌کند و علاوه بر این مسائل بودجه در اختیار ما نیز عامل محدودکننده دیگری می‌باشد. بنابراین با توجه به اینکه شرکت راکت لب فعالیت خود را به پرتاب ماهواره‌های تجاری کوچک اختصاص داده، ما از این موقعیت استقبال می‌کنیم.»
150 دانش‌آموز و یک ماهواره
ماهواره دانش‌آموزی ایرواین01 ((IRVINE01، یکی از مسافران جالب پرتاب الکترون بود. این ماهواره مکعبی یک کیلوگرمی در قالب برنامه علوم، فناوری، مهندسی و ریاضی (STEM) توسط 150 دانش‌آموز شهر ایرواین ایالت کالیفرنیا ساخته شده است. ماهواره یک واحدی ایرواین01 به یک دوربین با دقت پایین مجهز شده که تصاویری از سیاره زهره، ستارگان و دیگر اجرام آسمانی تهیه می‌کند. یک فرستنده رادیویی، پنل‌های خورشیدی و سامانه پیشرانش الکتریکی از دیگر اجزاء این ماهواره هستند که با کمک شرکت آمریکایی تیواک (Tyvak Nano-Satellite Systems) مونتاژ شده است. ایرواین01 اولین ماهواره دانش‌آموزی نیست که به فضا پرتاب می‌شود، اما پرتاب آن تنها چند روز پس از پرتاب خلیفه‌ست ساخت جوانان اماراتی به فضا، بار دیگر اهمیت تربیت نسل آینده دانشمندان فضایی را برای کشورهای سرمایه‌گذار در صنعت فضایی را تایید می‌کند.
طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره با سرعت نور
دو محموله از 7 محموله سوار بر ماهواره‌بر الکترون، ماهواره‌هایی متعلق به یک استارت‌آپ استرالیایی بودند که قرارداد پرتاب آنها تنها چند هفته پیش از پرتاب الکترون منعقد شده بود. شرکت فلیت اسپیس (Fleet Space Technologies) که در زمینه اینترنت اشیاء فعالیت می‌کند، دو ماهواره مکعبی مخابراتی ۱.۵ واحدی پروکسیما–۱ و ۲ (Proxima 1,2) را با الکترون به فضا فرستاد تا شروعی برای منظومه اینترنت ماهوارهای این شرکت باشند. فلیت اسپیس این دو ماهواره را ظرف 6 هفته طراحی و تولید کرده و فلاویا تاتا ناردینی (Flavia Tata Nardini) مدیر و موسس این شرکت سرعت امضای قرارداد با راکت لب و طی کردن پروسه پرتاب را به سرعت نور تشبیه می‌کند. دو ماهواره بعدی فلیت اسپیس با نام‌های سنتوری 1 و 2 (Centauri 1, 2) قرار است در هفته‌های آتی به ترتیب توسط اسپیس ایکس و ایسرو به فضا ارسال شوند.
سنگین‌ترین محموله پرتاب الکترون
ماهواره 10 کیلوگرمی سیسرو 10 (CICERO 10) سنگین‌ترین محموله اولین پرتاب تجاری ماهواره‌بر الکترون بود. این ماهواره مکعبی 6 واحدی، توسط شرکت تیواک برای شرکت سنجش از دور ژئواپتیکس (GeoOptics) ساخته شده است. سیسرو 10 یکی از 24 ماهواره منظومه ماهوارهای شرکت ژئواپتیکس می‌باشد که کارکرد سنجشی دارد و داده‌هایی در مورد فضار جوّی، دما و رطوبت، نقشه‌های سه‌بعدی از توزیع الکترون در لایه یونوسفر و اطلاعاتی در مورد اقیانوس‌ها و یخ‌ها برای پیش‌بینی آب و هوا، تحقیقات اقلیمی و نظارت بر آب و هوای فضایی در اختیار سازمان‌های مسئول می‌گذارد. به غیر از سیسرو 10 تاکنون دو ماهوارهدیگر از این منظومه با نام‌های سیسرو 6 و 7 با موفیت به فضا پرتاب شده‌اند.
خروج از مدار با کشیدن بادبان‌ها
اما آخرین محموله این پرتاب که تنها محموله غیر ماهواره آن نیز محسوب می‌شود، بادبان پسایی نابئو (NABEO) می‌باشد. این محموله نقش نمایش فناوری را برای سامانه توسعه داده‌شده توسط شرکت HPS Gmbh دارد. این شرکت، بادبان کوچک 1.3 کیلوگرمی خود را برای از مدار خارج کردن ماهواره‌های کوچک توسعه داده است. بادبان پسایی نابئو می‌تواند به صورت جمع‌شده در یک فضای کوچک درون ماهواره قرار گیرد و پس از پایان ماموریت ماهواره پیاده‌سازی شود. در این مرحله، بادبان با گسترده شدن به مساحت 2.5 متر مربع، نیروی پسا را افزایش داده و باعث کشیده شدن ماهواره به داخل اتمسفر و از بین رفتن آن می‌شود که این امر با توجه به قوانین جدیدی که ماهواره‌ها را ملزم به استفاده از سامانه‌های خروج از مدار می‌کند می‌تواند منبع درآمد خوبی برای سازندگان آن فراهم کند. قوانین بین‌المللی جدید به منظور کاهش تولید زباله در مدار LEO در دست تدوین است. در جریان پرتاب ماهواره‌بر الکترون نیز محموله نابئو پس از پیاده‌سازی ماهواره‌ها به مرحله سوم ماهواره‌بر متصل ماند تا آن را به لایه اتمسفر هدایت کند.
ماهواره‌بر الکترون قرار است یک بار دیگر در سال 2018 به فضا پرتاب شود (البته اگر این پرتاب هم با چند تاخیر مواجه نشود). این پرتاب که طی آن قرار است الکترون 14 محموله را با خود به فضا حمل کند، در ماه دسامبر انجام خواهد پذیرفت اما روز آن هنوز به صورت قطعی مشخص نشده است. طبق اطلاعات در دسترس، ماهواره‌بر الکترون حداقل 7 بار در سال 2019 و دفعات بیشتری در سال 2020 به فضا پرتاب خواهد شد.