داستان نخستین فرود بر سیارهای که از دور دل میبرد و از نزدیک زَهره!
سفینه ونرا-۷ (7-Venera) روسی اولین سفینهای بود که اطلاعات ارسالی آن اثبات کرد سیاره زهره (Venus) دارای سطحی جامد با گردوغبار کم است. اطلاعات ارسالی ونرا-۷ بهطور قطعی تأیید کرد که انسانها نمیتوانند روی سطح زهره زنده کنند و احتمال وجود آب موجود در زهره بهکلی رد شد.
سیاره زهره یا ناهید درخشانترین جسم آسمانی در شب، برای همه زمینیها در طول تاریخ بشر جذابیت خاصی داشته و یکی از نخستین اهداف اکتشافهای فضایی بشمار میرود. نخستین اقدام برای بررسی این همسایه که زیباییاش البته از راه دور و چشم زمینیها باعث شد در اروپا نام الهه زیبایی یعنی ونوس را بر آن بگذارند، با پرتاب ونرا-۱ (Venera-1) در دوازدهم ماه فوریه سال۱۹۶۱ توسط روسها آغاز شد که البته تلاشی موفق نبود.
سفینههای ونرای بعدی روسها هم نتایج چندان درخشانی نداشتند و میتوان گفت نخستین سفینهای که توانست بهآرامی در زهره فرود آید ونرا-۷ بود. این سفینه ۵۰۰کیلوگرمی در هفدهم اوت۱۹۷۰ بر فراز یک فروندماهوارهبر مولنیا-ام (Molniya-M) از پایگاه پرتابهای فضایی بایکونور راهی زهره شد.
در طراحی و ساخت ونرا-۷ از تجربیات و اطلاعات بهدستآمده از کاوشگران قبلی بهره گرفتند بهطور مثال، بخش فرودی بر اساس فشار در ۱۵۰درجه جوی و درجه حرارت ۵۴۰درجه سانتیگراد ساخته شد.
برخلاف اعزامهای قبلی که جو زهره را هدف قرار داده بودند، هدف اصلی، فرود بر روی سطح سیاره بود. بنابراین، سرعت باد در سطح زهره نیز بر اساس محاسبات ۱.۵متر بر ثانیه به دادههای اولیه وارد شد. عایق حرارتی نیمکره پایین از فیبر شیشه و نیمکره بالا از پشمشیشهای بود که سلولهای شیشهای ویژهای آن را پر میکرد.
برای کاهش بار اضافی که بر روی تجهیزات تأثیر میگذارد، زمانی که دستگاه با سطح سیاره تماس میگیرد، یک دستگاه استهلاک سرعت نصب شد. فشار جوی بالا باعث شد یک چتر مرحله تکمرحلهای به وسعت ۲.۸مترمربع جایگزین چتر نجات دومرحلهای شود که مساحتش کمی بیشتر از گنبد چتر نجات ترمز در ونوس-۴ (Venus-4) بود. برای اطمینان از قدرت کافی، تاج چتر نجات از چهار لایه پارچهای آغشته با مواد نیترید شیشهای ساخته شد که از نفوذپذیری گنبد آن اطمینان حاصل شد و سامانه خودکار چتر نجات نیز تغییر یافت.
ترکیب تجهیزات علمی نیز با کاوشگران قبلی کاملاً متفاوت بود. علاوه بر این، یک ارتفاعسنج رادیویی جدید برای اندازهگیری ارتفاع در محدوده ۲۵-۱کیلومتر در ونرا-۷ نصب شد. با توجه به تغییر ترکیب تجهیزات علمی در بخش فرود و فرایند عملیات آن، لازم بود که ظرفیت باتری افزایش یابد. ۱۵روز قبل از فرود بر روی زهره منبع ذخیره انرژی ساختهشده از کادمیوم، نیکل و سرب با دستور ارسالی از مرکز هدایت زمین، توسط باتریهای خورشیدی شارژ شد.
طی سفر بهسوی زهره در روزهای ۲۷و ۳۰سپتامبر، با استفاده از ستاره شباهنگ، ونرا-۷ دو بار اصلاح مسیر شد. همچنین دو اصلاح مسیر نیز در ۲اکتبر و ۱۷نوامبر، با استفاده از خورشید صورت گرفت که دسترسی به زهره را بهتر فراهم میکرد. در طول چهار ماه پرواز، ۱۲۴جلسه ارتباطات رادیویی با کاوشگر انجام شد و بالاخره ۱۲۰روز پس از پرتاب، در ۱۵دسامبر۱۹۷۰، ونرا -۷ به مقصد رسید. الگوی کلی پرواز مشابه کاوشگران ونرا ۵،۴ و ۶ بود.
در ورود به جو، کاوشگر به دو بخش مداری و فرودی تقسیم شد. با ترمز آئرودینامیکی سرعت از ۱۱.۵کیلومتر بر ثانیه تا ۲۰۰متر بر ثانیه کاهش یافت.
در مدار زهره، بخش فرودی سفینه که ۳۵۰کیلوگرم وزن داشت، از سایر قسمتها جدا شد و راه سطح این سیاره را در پیش گرفت. چتر نجات در ارتفاع ۶۰کیلومتری باز و بررسی جو ناهید آغاز شد. نتایج نشان داد ۹۷درصد جو گاز دیاکسید کربن است. چنین به نظر میرسد که چتر نجات در طول فرود بههمپیچیده شده و نتوانسته کار خود را بهخوبی انجام دهد که منجر به فرود با سرعتی در حدود ۱۶.۵متر در ثانیه یعنی کمی سریعتر از برنامه شد.
ونرا در منطقه ۵درجه شرقی و ۳۵۱درجه جنوبی زهره بر سطح این سیاره نشست. ونرا-۷ فشار جو را در سطح زهره ۱۹۰ و حرارت را ۴۷۵درجه سانتیگراد اعلام کرد. این کاوشگر که در ساعت۵:۳۷ روز ۱۵دسامبر بر سطح زهره بهآرامی نشست، طی تنها ۲۳دقیقه با زمین ارتباط داشت و تماسش در ساعت۶:۰۰ خاتمه یافت.
از ارسال اطلاعات ونرا دانشمندان نتیجه گرفتند که این سیاره دارای سطح جامد و گردوغبار کم است. اطلاعاتی که ونرا در مورد سطح ونوس ارائه داد، ارزنده بود؛ زیرا لایه ضخیم جو آن، اجازه نمیدهد با وسایل بصری در زمین بشر بتواند در مورد سطح آن به مطالعه بپردازد. اطلاعات ارسالی ونرا-۷ بهطور قطعی تأیید کرد که انسانها نمیتوانند روی سطح زهره زندگی کنند و احتمال وجود آب موجود در زهره بهکلی رد شد.
بهاینترتیب بود که بر تمامی تصورات شاعران و نویسندگان که زهره را مظهر عشق و زیبایی میدانستند، خط بطلان کشیده شد و معلوم شد زُهره به قول ما ایرانیان از دور دل میبرد و از نزدیک زَهره!