جستوجوی حیات در سیارههای فراخورشیدی
دانشمندان سیارههای فراخورشیدی کشف کردهاند که احتمال میرود از حیاتی مشابه با آنچه در زمین وجود دارد، پشتیبانی کند. اما این پرسش مطرح میشود که انسانها چگونه باید به جستوجوی حیات بیگانه بپردازند؟
اخترشناسان هزاران سیاره کاندید پیداکردهاند، اما در تحقیقات جدید، آنها راهی برای بهتر کردنِ وضعیت جستجو ارائه دادند. به گفته محققان، شاید میزان نور فرابنفش منتشرشده از یک ستارۀ میزبان که توسعه حیات را رقم میزند، راه ِ خوبی در این زمینه باشد. دانشمندان برهمیناساس، گروهی از سیارهها را شناسایی کردند که احتمال میرود توسعه حیات در آنها مشابه با زمین باشد.
پائول ریمر(Paul B.Rimmer)، اخترفیزیکدان ِ دانشگاه کمبریج ،گفت: «حیاتی که ما میشناسیم، مستلزم ساختارهای مولکولی گوناگونی است که نقشهای مختلفی را درون سلول به انجام میرسانند. این ساختارها شامل DNA، RNA، پروتئینها و غشاهای سلولی میباشند که از اجزای نسبتاً سادهای مثل لیپیدها، نوکلئوتیدها و آمینواسیدها تشکیل یافتهاند. برای مدتی بسیار طولانی این نکته بهصورت یک راز باقیمانده بود که این اجزا از کجا نشات گرفتهاند، اما اخیراً پیشرفتها و دستاوردهای قابلتوجهی در خصوص تعیین چگونگی پیدایش آنها در سطح زمینِ اولیه بهدستآمده است. برای مثال، تاباندن نور فرابنفش بر روی هیدروژن سیانید در آب، به همراه یک یون باردار منفی مثل بی سولفید باعث ایجاد قندهای ساده میشود.»
در شرایط نور، هیدروژن سیانید (که بهوفور در دیسکهای پیش سیارهای یافت میشود) و یک یون با بار منفی میتواند غلظت زیادی از بسیاری از اجزای تشکیلدهنده حیات را پدیدآورند. اما برای انجام این کار، آنها به نور فرابنفش کافی نیاز دارند؛ در غیر این صورت، بهصورت ترکیبی بیتحرک باقی میمانند. یک گروه از محققان موفق شد در سال ۲۰۱۵ با تاباندن نور فرابنفش بر هیدروژن سیانید، این نکته را بهصورت آزمایشی نشان دهد. هدف از این کار، تولید لیپید، آمینواسید و نوکلئوتید بود که همه آنها اجزای سلولهای زنده هستند. اما زمانی که آنها استفاده از نور کافی را کنار گذاشتند، واکنش به وقوع نپیوست. ریمر و همکارانش از این یافته بهعنوان مبنایی برای تحقیقات خود استفاده کردند. آنها مقدار نور فرابنفش استفادهشده در آزمایش سال ۲۰۱۵ را با نورِ نشر یافته از ستارهها را مورد مقایسه قراردادند؛ سیارههای کاندید کپلر به دور این ستارهها میچرخند؛ سیارههای فراخورشیدی که شاید از حیات میزبانی کنند.
محققان میزان نور فرابنفش موجود در مدار سیارهها را ترسیم کردند تا محل فعالسازی این واکنشهای شیمیایی را محاسبه کنند. معیارهای مربوط به یک سیاره کاندید کپلر به این صورت است که سیاره باید سنگی باشد؛ یعنی محدودیت اندازه داشته باشد و همچنین در ناحیه قابل سکونت به دور ستاره میزبان خود بچرخد. البته سیاره نباید فاصله نزدیکی با ستاره خود داشته باشد، زیرا در این صورت شاهد تبخیر آب مایع خود خواهد بود. گفتنی است که سیاره همچنین نباید از ستاره خود خیلی دور باشد، چراکه در این صورت آب مایع بهکلی منجمد خواهد شد. پُرواضح است که شرایط زیادی برای قابلیت سکونت موردنیاز است، اما اینها شرایطی هستند که اخترشناسان میتوانند بدون دیدنِ مستقیم سیاره، به جستوجویشان بپردازند.
یافتههای محققان نشان میدهد که ناحیه قابل سکونت و ناحیهای که در آن واکنشهای ضروری حیات به وقوع میپیوندند، همواره دچار همپوشانی نمیشوند. اینجا در سیاره زمین، ما در نقطهای عالی به دور ستاره مناسبی در حال گردش هستیم. درواقع، این ستارهها هستند که دمایی مشابه با دمای خورشید دارند؛ خورشیدی که مقدار مناسبی نور فرابنفش ایجاد میکند. از طرف دیگر، ستارههای سردتر نور فرابنفش کافی برای فعالسازی فرایند تولید نمیکنند؛ مگر آنکه شرارههای خورشیدی مکرری بر آنها فرود آید که البته این شرارهها میتوانند برای حیات، عاملی مخرب باشند.
با این اوصاف، نمیتوان شانسی را برای توسعه حیات در Ross 128 b قائل شد، اما همه خبرها بد نیستند. سیاره فراخورشید که ناسا در سال ۲۰۱۵ موفق به کشف آن شد (Kepler 452b) هم در ناحیه قابل سکونت و هم در ناحیه مربوط به واکنشهای شیمیایی قرار دارد. احتمال دارد حیات فرازمینی در جای دیگر شکل کاملاً متفاوتی داشته باشد، اما چون ما هنوز نمیدانیم که حیات به چه شکلهای دیگری میتواند وجود داشته باشد، بهترین کار این است که دنبال چیزی بگردیم که اطلاعات خوبی دربارهاش داریم.
ریمر افزود: «من مطمئن نیستم حیات چقدر محتمل و امکانپذیر است، اما با توجه به اینکه فقط یک نمونه در اختیارداریم، منطقی است دنبال مکانهایی بگردیم که شبیه زمین هستند. تمایز مهمی میان آنچه ضروری است و آنچه کافی است، وجود دارد. اجزای تشکیلدهنده ضروری هستند، اما شاید کافی نباشند؛ احتمال دارد میلیاردها سال آنها را ادغام کنید و هیچ اتفاقی نیفتد. اما حداقل خوب است مکانهایی را چیزهای ضروری در آن وجود دارند، موردبررسی قرار دهیم.» این مقاله در مجله Science Advances منتشرشده است.